काठमाडौं । नेपालको अर्थतन्त्रको अवस्था अहिलेपनि धरमरमै छ । बजार डामाडोल छ भनि व्यापारीहरु निराश छन्, भने अर्थविज्ञहरुले सुधारका प्रयास तत्काल थाल्नुपर्ने स्थिति आएको औल्याउँदै आएका छन् । धरमर–धरमर अवस्थाकै बीच विश्व बैंकले नेपालको अर्थ क्षेत्रमा सम्बन्धित रहि आर्थिक वृद्धिको प्रक्षेपण गरेको छ । प्रक्षेपण अनुसार उत्पादनतर्फ केही सुधारको अवस्था देखिएको छ । 

नेपालको अर्थतन्त्र खास लयमा छैन । अर्थात, धरमरधरमरको अवस्थाबाट गुज्रेको छ नेपालको अर्थतन्त्र । यो अवस्थालाई माथि उठाने कार्य तत्काल थाल्नुपर्ने सुझाव सरोकारवालाहरुले दिँदै आएका छन् । बजार व्यवस्थापनदेखि सुव्यवस्थापनको पनि टट्कारो आवश्यकता रहेको भन्दै व्यवसायीले पनि निरन्तर खबरादारी गरिनै रहेका छन् । 

नेपालको आर्थिक वृद्धिको अवस्था पनि कहिले विग्रेको त कहिले धिमा गतिमा चलिरहेको छ । यही परिस्थितिका बीच विश्व बैंकले गरेको प्रक्षेपणले नेपालको आर्थिक वृद्धि ४.५ प्रतिशतले हुने देखिएको छ । चालू आर्थिक वर्षमा नेपालको ४.५ प्रतिशत आर्थिक वृद्धि हुने प्रक्षेपण विश्व बैंकले गरेको हो । आन्तरिक व्यापार बढ्दो, हाइड्रोपावर उत्पादन बढ्ने र धान उत्पादन वृद्धिले नेपालको आर्थिक वृद्धि साढे ४ प्रतिशत हुने अनुमान गरेको हो ।

प्रक्षेपण कुन–कुन क्षेत्रमा कस्तो ?

-    आर्थिक वर्ष २०२४ मा नेपालको आर्थिक वृद्धि ३.९ प्रतिशतमै सीमित रहने उल्लेख गरेको विश्व बैंकले अहिले सेवा क्षेत्रमा आएको सुधारले २०२६ र ०२७ मा ५.४ प्रतिशत पुग्ने प्रक्षेपण गरेको छ ।

-    राष्ट्रिय तथ्यांक कार्यलयले चालू आर्थिक वर्षको ६ महिनामा ५.१ प्रतिशत वृद्धि हुने भएको उल्लेख गरेको छ । 

-    विश्व बैंकका अनुसार पछिल्लो ६ महिनामा वास्तविक कुल गार्हस्थ्य उत्पादन ४.९ प्रतिशतले बढेको
 
-    अघिल्लो वर्षको ६ महिनामा ४.३ प्रतिशतले सीमित थियो । 

-    नेपालको मुद्रास्फीति राष्ट्र बैंकले तोकेको सिलिङभित्रै रहेको 

-    २०२४ को ६ महिनामा ६.५ प्रतिशतसम्म मुद्रास्फीति रहेकोमा ५ प्रतिशतमा सीमित 

-   मूल्यवृद्धि कम हुनुमा गैर खाद्यवस्तु र सेवा, हाउजिङ, रेस्टुरेन्टको मूल्य घट्दा मुद्रास्फीति नियन्त्रण गर्न सहज भएको 

-    ६ महिनामा खाद्यान्न, पेयपदार्थको ७.५ प्रतिशत र तरकारीजन्य वस्तुको २६.६ प्रतिशत मुद्रास्फीति भएको 

-   नेपालको बाढी र पहिरोले पूर्वाधार, कृषि, सामाजिक सेवा प्रभावित हुँदा ०.८ प्रतिशत कुल गार्हस्थ्य उत्पादनमा असर गरेको विश्व बैंकको दाबी छ । 

-    त्रिभुवन विमानस्थल विस्तार गर्दा हवाइ टिकटको मूल्य बढ्दा पर्यटन क्षेत्र नै प्रभावित बनेको छ ।

नेपालको अर्थतन्त्रमा सम्भावना कस्ता र समस्या के ?

-    नेपालको आर्थिक वृद्धि क्षेत्रीय समकक्षी राष्ट्रहरूको तुलनामा निकै पछाडि 

-    निर्यातमा गिरावट, औद्योगिक क्षेत्रको गतिहीनता र न्यून उत्पादकत्वजस्ता संरचनागत चुनौतीहरूले नेपालको अर्थतन्त्रलाई पछाडि धकेल्नुका साथै गैर–कृषि क्षेत्रमा रोजगारी सिर्जना सुस्त 

-   आन्तरिक रोजगारी अवसर सीमित हुँदा युवा श्रमिकहरू वैदेशिक रोजगारीमा जान बाध्य 

-    मुलुकको आर्थिक सम्भावना अझै पूर्ण रुपमा उपयोग नभएको

-    नेपालसँग आप्रवासनको प्रतिफल वृद्धि गर्ने, निर्यात बढाउने, जलविद्युतको कुशलतापूर्ण उपयोग गर्ने र डिजिटलीकरणलाई प्रवद्र्धन गर्नेजस्ता सुधारमार्फत मजबुत आर्थिक वृद्धि हासिल गर्नसक्ने प्रशस्त सम्भावना 

-   आप्रवासनलाई व्यवस्थित गर्दै सोबाट थप लाभ उठाउने

-    वैदेशिक रोजगारीमा गएर फर्किएकाहरुलाई आन्तरिक बजारमा व्यवस्थापन गर्ने तथा सीप विकासका कार्यक्रम सञ्चालन गर्नुपर्ने 

-    नेपालको निर्यातलाई थप मजबुत बनाउन मुख्य क्षेत्रका बजारलाई प्रतिस्पर्धी बनाउदै निर्यात बढाउन सकिने तथा मुद्रास्फीतिको दबाबलाई व्यवस्थापन गर्न निर्यातकर्ताको मूल्य प्रतिस्पर्धालाई समेत सम्बोधन गर्नु पर्ने 

-    व्यवसायले आयातित वस्तुमा कर फिर्ता प्राप्तिको प्रणाली सरलीकरण र आयात कर कटौतीले निर्यातकर्तालाई थप निर्यातका लागि सहज बनाउनु पर्ने 

-   अल्पविकसित राष्ट्रको रूपमा प्राप्त गर्ने व्यापार सुविधा कटौती हुने अवस्थालाई मध्यनजर गर्दै थप सुविधायुक्त व्यापार सम्झौताहरू खोज्ने 

-   जलविद्युतको सम्भावना उपयोगलाई जोड दिएको विश्व बैंकले जलविद्युत् विकासका लागि स्पष्ट वित्तीय रणनीति निर्माण गर्दै आवश्यक लगानी आकर्षित गर्नु पर्ने