कैलाली । होली पर्व सुदूरपश्चिमका हरेक जिल्लामा पृथक तरिकाले मनाइने गरिन्छ । कैलाली र कञ्चनपुरका रानाथारु समुदाय र पहाडी जिल्लाबाट बसाईसराई गरी आउनेहरुले मनाउने होली निकै फरक छ । होली भन्ने बित्तिकै रंग दलेर खेल्ने पर्व बुझिएपनि सुदूरपश्चिममा मनाइन होलीमा रंगको प्रयोग गरिदैन । 

पछिल्लो समय पहाडी जिल्ला अछाम, बैतडी, दार्चुला र डडेलधुराबाट तराईमा बसाइँ सरेर आउनेले पनि आ–आफ्नो ढङ्गले होली मनाउन थालेका छन् । यहाँ बसोबास गर्ने अछामी समुदायले भिन्न तरिकाले होली मनाउने गरेका छन् भने डडेलधुराको रुपाली होली झन भिन्न छ । त्यसैगरी, दार्चुला र बैतडीबाट बसाइँ सरी आएकाले होली भिन्न तरिकाले मनाउने गरेका छन् । 

होली भन्नेवित्तिकै एक आपसमा रंग दल्ने, लोला हान्ने भन्ने धेरैको बुझाई हुन्छ । देशका बिभिन्न भागमा एक आपसमा रंग दलेर, लोला हानेर होली पर्व मनाइँरहँदा सुदूरपश्चिमेली समाजमा भने रंग बिना नै पनि धुमधामका साथ होली पर्व मनाउने गरिन्छ । विशेष गरी पहाडी जिल्ला लगाएत सुदूरपश्चिमेलीहरु बसोबास रहने देशका बिभिन्न भागहरुमा मौलिक लोक सस्कृति झल्किने सेतो पहिरनमा फुलमालासहित देउडा खेलेर होली मनाउने गरिएको छ । 

सेतै लुगामा पुरुषहरुका दुई छुट्टाछुट्टै समूह गोलाकार आकारमा लाईन लागेर एउटै स्वर र लयमा देउडा गाएर होली खेल्ने सुदूरपश्चिमेलीहरुको सस्कृति रहेको छ । रंगरहितको होली भनेको अछामीको बिशेष पहिचान हो, यसलाई जोगाई राख्न आफुहरु जिल्ला बाहिर भएर पनि सक्रिय भएको स्थानीयहरुको भनाई छ । 

शिवरात्रीको दिन शिव मन्दिरबाट होली खेल्ने अनुमती मागेर ल्याए पछि मात्र होली खेलीने भएकाले होलीमा सबै भन्दा पहिले शिवलीलाको देउडा गाईने प्रचलन रहेको जानकारहरु बताउँछन् । 

शिवरात्रीको दिनबाट होलीको औपचारिक सुरुवात गरिने भए पनि बिषेशगरी अष्टमीको दिनबाट बेलुकीपख प्रत्येक गाउँमा होली खेल्ने प्रचलन रहिआएको छ । मेलको हाँगा काटेर त्यसमा रंगिचंगी ध्वजा पताका लगाउने र त्यसलाई होली खेल्ने ठाउँमा चिरको रुपमा गाड्ने गरिन्छ । त्यहि चिरलाई पूर्णिमाको दिन होली खेलेर अन्त्यमा आगोले जलाउने प्रचलन छ । 

होलीमा शिवलीलाका साथै बिभिन्न धर्म सस्कृति, रामलीला, कृष्णलीला, चारित्रिक माया प्रेमका कुरा समेटिएर लेखिएका देउडा गाउने प्रचलन छ । पाँच दिनसम्म सार्वजनीक ठाउँमा गएर होली खेल्ने र एकापसमा देउडा सहित शुभकामना आदानप्रदान गर्ने पाईन्छ । सुदूरपश्चिममा पाँच दिनसम्म होली मनाइने प्रचलन  छ । होलीमा लोकगाथा र लोकबाजाका साथमा नाच प्रदर्शन समेत गरिन्छ । तर पछिल्ल्लो समय पश्चिमा संस्कृतिको प्रभावले होली पर्वको मौलिकता हराउन लागेको प्रति पाकापुस्ता चिन्तित बनेका छन्  ।