काठमाडौं । विश्वमा प्रविधिको तीव्र विकाससँगै वित्तीय प्रणाली पनि द्रुत रूपमा परिष्कृत हुँदै गएको छ । यसैको एउटा उद्धाहरण डिजिटल करेन्सी आधुनिक आर्थिक प्रणालीको प्रमुख हिस्सा बन्दै गएको छ । जसले विस्तारै नगदको परम्परागत प्रयोगलाई प्रतिस्थापन गर्दैछ ।

डिजिटल करेन्सी भनेको इलेक्ट्रोनिक माध्यमबाट लेनदेन गर्न सकिने मुद्रा हो, जसलाई बैंक वा सरकारी निकायले जारी गर्न सक्छ । यो भौतिक नोट वा सिक्काको डिजिटल रूप हो, जुन ब्लकचेन प्रविधि वा अन्य सुरक्षित डिजिटल प्रणालीमा आधारित हुन्छ । डिजिटल करेन्सी दुई किसिमका हुन्छन्, एउटा केन्द्रीय बैंक डिजिटल करेन्सी जुन सरकार वा केन्द्रीय बैंकले जारी गर्छ । अर्को बिटक्वाइन, इथेरियमजस्ता क्रिप्टोकरेन्सी जुन विकेन्द्रीकृत प्रणालीमा आधारित हुन्छ । 
 
डिजिटल करेन्सीको फाइदा

- आर्थिक प्रणालीलाई आधुनिक, सुरक्षित र पारदर्शी बनाउन मद्दत गर्छ ।

- बैंक तथा अन्य वित्तीय संस्थाको झन्झट बिना तुरुन्तै लेनदेन गर्न सकिन्छ

- डिजिटल कारोबार पारदर्शी हुने भएकाले अनधिकृत लेनदेन तथा कर छली रोक्न मद्दत गर्छ 

- डिजिटल भुक्तानी प्रणाली बढ्दै जाँदा नगदको आवश्यकता घट्दै जान्छ 

- अनलाइन तथा अन्तर्राष्ट्रिय कारोबार गर्न अझ सहज हुन्छ

- यदि सरकारकै स्वामित्वको डिजिटल मुद्रा भएमा मुद्रास्फीति तथा आर्थिक संकट नियन्त्रण गर्न मद्दत पुग्छ

नेपालमा डिजिटल करेन्सी

नेपालमा डिजिटल अर्थतन्त्रलाई प्रवद्र्धन गर्ने प्रयास भइरहेको छ । नेपाल राष्ट्र बैंकले डिजिटल भुक्तानी प्रणालीलाई प्रवद्र्धन गर्दै बैंकिङ प्रणालीमा डिजिटल प्रविधिको प्रयोगलाई बढावा दिएको छ । राष्ट्र बैंकका गभर्नर महाप्रसाद अधिकारीले २०७८ मै डिजिटल करेन्सी बनाउने विषयमा अध्ययन शुरु गरेको बताएका थिए । 

राष्ट्र बैंकको मुद्रा व्यवस्थापन विभागका निर्देशकको संयोजकत्वमा नेपालमा डिजिटल करेन्सीको विषयलाई लिएर सम्भाव्यता अध्ययन गरिएको थियो । नेपालमा डिजिटल करेन्सी लागू गरियो भने वित्तीय समावेशीकरणलाई बढावा दिन सकिन्छ, । यसले ग्रामीण भेगमा समेत वित्तीय पहुँच विस्तार गर्न मद्दत पुग्नेछ । तर, प्रविधि पूर्वाधार, साइबर सुरक्षा, कानूनी संरचना तथा जनचेतनाको अभावले यसको पूर्ण कार्यान्वयनमा केही चुनौतीहरू छन् ।

डिजिटल करेन्सी कार्यान्वयन 

विश्वका विभिन्न देशहरूले केन्द्रीय बैंक डिजिटल करेन्सी वा अन्य डिजिटल मुद्रा सञ्चालन गरिसकेका छन् । तीमध्ये चीन, बहामास, स्वीडेन लगायत डिजिटल करेन्सी प्रयागमा ल्याउने मुख्य देशहरु हुन् ।