काठमाडौँ । नेपालका करिब ७ वर्षयता कुनैपनि औषधीको मूल्य समायोजन भएको छैन । वर्षौदेखि मूल्य समायोजन नहुँदा कतिपय औषधीको मूल्य घट्ने अवस्था आउँदा समेत घटाउन सकिएको छैन । मूल्य समायोजनको कुरा निकाल्ने बित्तिकै औषधीको मूल्य बढाइन लागियो भनेर विरोध मात्रै हुने गरेको औषधी उत्पादक बताउँछन् । तर मूल्य समायोजन हुँदा केही औषधीको मूल्य बढे पनि अहिले धेरै औषधीको मूल्य घट्ने अवस्था रहेको औषधी उत्पादक दावी गर्छन् ।
औषधि ऐन, २०३५ को दफा २६ ले आवश्यकताका आधारमा औषधिको मूल्य सीमा निर्धारण गर्न सकिने उल्लेख गरेको छ । सोही अनुसार औषधी व्यवस्था विभागले २०६४ सालमा २२ प्रकारका र २०७३ सालमा ९६ प्रकारका औषधिको मूल्य तोकेको थियो । तर त्यस यता औषधीको मूल्य समायोजन भएको छैन । जसका कारण करिब ७ वर्षयता औषधिको मूल्य निर्धारण हुन सकेको छैन भने भएकामा समेत समायोजन नहुँदा उपभोक्ता मर्कामा परेका परेका छन् ।
यसरी वर्षौंसम्म औषधीको मूल्य निर्धारण तथा समायोजन नहुदाँ औषधी उत्पादनकर्ताले थाहाँ नहुने गरी उपभोक्तालाई ठगिरहेको आरोप पनि लाग्ने गरेको छ । तर नेपालमा उत्पादन हुने औषधी विदेशी औषधीको मूल्यको तुलनामा मंहगो नभएकाले नेपाली औषधी खरिद गर्ने उपभोक्ता मारमा परेको भन्न नमिल्ने औषधी उत्पादक संघका पूर्वअध्यक्ष प्रज्वलजंग पाण्डे बताउँछन् । औषधीको मूल्य समायोजनको विधि विश्व मान्यता अनुसार र नेपालको क्षमता अनुसार परिमार्जन वा समायोजन हुन आवश्यक भएको समेत उनी औलाउँछन् ।
स्वास्थ्य मन्त्रालयका अनुसार हाल औषधीको मूल्य समायोजनका लागि गठित समितले अन्य देशले अपनाएका औषधि मूल्यसम्बन्धी नीति, व्यवस्था र प्रक्रिया अध्ययन गरी समायोजन गर्ने तयारी भइरहेको छ । मूल्य समायोजनका क्रममा कुनै औषधीको मूल्य बढ्ने, घट्ने वा स्थिर रहन सक्ने समेत मन्त्रालयले जनाएको छ । मूल्य समायोजन हुँदा बाहिर हल्ला चलेजस्तो नभई करिब ८० प्रतिशत औषधीको मूल्य घट्ने औषधी व्यवस्था विभागको भनाइ छ । औषधीको मूल्य बढी हुने अवस्थामा पनि आमनागरिकलाई बढि मूल्य तिर्न नपरोस् भन्ने अभिप्रायका साथ विभिन्न योजना बनाएको मन्त्रालयको जिकिर छ ।
नेपालमा सबै भन्दा धेरै औषधी भारतबाट आयात हुने गर्दछ । नेपालमा उत्पादन हुने औषधीका कच्चापदार्थ समेत पनि भारतबाट नै ल्याइन्छ । नेपालमा भारतलगायत अन्य देशबाट आयात भएका र नेपालमै उत्पादन गरिएका कुल औषधी २० हजार २ सय ३३ फरक ब्रान्डले उत्पादन गरेका मध्ये करिब दुई हजार औषधी मात्रै हाल नेपालमा प्रयोगमा आएका छन् । तर यति धेरै औषधीमा जम्मा ९९ वटा औषधीको मात्र मूल्य निर्धारण गरेर सरकार।ले आफै अराजकता मच्चाइरहेको छ ।
मूल्य समायोजन नहुँदाको प्रभाव
औषधिको मूल्य समायोजन नहुँदा व्यवसायीहरूलाई उत्पादन र आयात लागत बढे पनि मूल्य स्थिर रहँदा दीर्घकालीन रूपमा व्यवसाय टिकाउन कठिन भएको छ । बढ्दो लागतका कारण थोक र खुद्रा विक्रेताहरूले पूँजी संकट झेल्नुपर्ने अवस्था त छँदैछ, बजारमा टिक्नका लागि मूल्य समायोजन नभएपछि व्यवसायीले गुणस्तरहिन औषधी उत्पादन गर्ने सम्भावना पनि छ ।
त्यस्तै औषधी मूल्य समायोजन कार्यविधि २०७९ अनुसार धेरै औषधीको मूल्य घट्न सक्ने देखाएको छ । तर समायोजन नभएकै कारण अहिले पनि धेरै उपभोक्ताले महंगो मूल्यमा औषधी खरिद गर्नु परिरहेको छ । त्यसैले पनि जनसरोकारसँग जोडिएको यस्तो संवेदनशिल कुरामा हेलचेक्र्याई नगरी सरकारले उचित निर्णय लिनु आवश्यक छ ।
